Een samenvatting van Kragting, M., Voogt, L., Pool-Goudzwaard, A. L., Twisk, J. W. R., & Coppieters, M. W. (2025). The effectiveness of psychologically-informed physiotherapy for people with neck pain and the mediating role of illness perceptions: a replicated single-case experimental design study1.
Nekpijn is wereldwijd een veelvoorkomend probleem dat het dagelijks functioneren van miljoenen mensen belemmert. Bij de grootste groep nekpijn patiënten is er sprake van aspecifieke nekpijn. De behandeling hiervan blijkt uitdagend, omdat gangbare fysiotherapeutische behandelingen vaak onvoldoende effect hebben op korte en langere termijn en veel patiënten blijven kampen met terugkerende klachten.
Aanhoudende aspecifieke nekpijn is vaak complex, waarbij levensstijl, fysieke en psychologische factoren – zoals irreële ziektepercepties – elkaar beïnvloeden en bijdragen aan de pijn en functiebeperkingen. Toch krijgen psychologische factoren in de fysiotherapeutische behandeling nog weinig aandacht.
Uit een onderzoek van Kragting en collega’s2 komt naar voren dat irreële ziektepercepties bij patiënten met musculoskeletale klachten mede worden beïnvloed door de informatie die zij van fysiotherapeuten ontvangen. Sommige patiënten voelen zich onzeker door tegenstrijdige of niet-overeenstemmende ervaringen. Patiënten geven aan dat een goed zelfbegrip van de klacht en een behandelplan dat is afgestemd op hun persoonlijke situatie, essentieel is voor hun herstel.
Door persoonsgerichte zorg te leveren, middels psychologisch-geïnformeerde interventie, kunnen irreële ziektepercepties verminderd worden. Om dit effectief te doen, is het belangrijk te identificeren welke patiënten met nekpijn het meeste baat hebben bij deze interventie.
Op basis van deze inzichten hebben Kragting en collega’s een onderzoek uitgevoerd naar de effectiviteit van psychologisch-geïnformeerde fysiotherapie bij aspecifieke nekpijn. De resultaten van dit onderzoek laten zien dat het verminderen van deze irreële ziektepercepties middels psychologisch-geïnformeerde fysiotherapie een fundamenteel onderdeel is van een succesvoller behandeltraject. Deze aanpak leidde namelijk tot significante verbeteringen in algemene gezondheid, functionele activiteiten en pijnintensiteit bij patiënten met aspecifieke nekpijn. De positieve effecten bleven behouden of namen zelfs toe bij follow-up.
Wat kan jij als fysiotherapeut met de uitkomst van dit onderzoek doen?
De resultaten van dit onderzoek bieden fysiotherapeuten handvatten om behandelingen beter af te stemmen op de behoeften van patiënten met aspecifieke nekpijn met een middel en hoog risicoprofiel, bepaald middels de START Neck Tool. Het aanpakken van irreële ziektepercepties in de domeinen ‘gevolgen’, ‘persoonlijke controle’, ‘identiteit’, ‘bezorgdheid’ en ‘emotionele reactie’, verklaren ongeveer 35% van de verbeteringen op behandeleffect, pijn en functioneren.
Bij wie kunnen de resultaten van dit onderzoek ingezet worden
Methode van de studie
Om deze resultaten te verkrijgen, hebben de onderzoekers een gerepliceerde single-case experimentele studie (SCED: replicated single-case experimental design study) uitgevoerd. Door herhaalde metingen evalueerden zij de effectiviteit van de interventie bij individuele patiënten met aspecifieke nekpijn.
In de eerstelijns fysiotherapie werden 14 patiënten geïncludeerd, allen met aspecifieke nekpijn met een middel of hoog risicoprofiel.
De effectiviteit van de interventie werd geëvalueerd door middel van herhaalde metingen van verschillende uitkomstvariabelen binnen 1 patiënt. In 3 maanden tijd werd er 14 tot 20 keer data verzameld per patiënt.
Waarom worden gerepliceerde single-case studies gebruikt en waarom zijn ze van belang voor de fysiotherapiepraktijk?
Met SCED kan de effectiviteit van een interventie bij één persoon of enkele personen worden onderzocht. Dit type studie wordt gebruikt in de gedragswetenschappen om te analyseren hoe een bepaalde interventie werkt bij een specifieke patiënt of bij een kleine groep mensen. De keuze voor dit design kan te maken hebben met beperkte middelen of tijd, gericht op een specifieke respons en/of het gebruik van de specifieke patiënt als uitgangspunt4.
SCED’s dragen bij aan het verzamelen van bewijs voor de effectiviteit van behandelingen en ondersteunen daarmee evidence-based practice in de zorg, vooral wanneer grote studies moeilijk en/of onpraktisch zijn om uit te voeren. De inzichten van SCED’s kunnen fysiotherapeuten gebruiken om hun behandelstrategieën te verfijnen en aan te passen op basis van de respons van de patiënt.
Resultaten van het onderzoek
Uit analyses komt naar voren dat bij patiënten met nekpijn het algehele behandeleffect (gemeten met de GPE), hun functionele activiteiten (gemeten met de PSFS) en de pijnintensiteit (gemeten met de NPRS) geleidelijk verbeterden tijdens en na psychologisch geïnformeerde fysiotherapie. Dit effect was het meest prominent bij de follow-up, met een klinisch betekenisvolle verbetering van ≥30%, op het algehele behandeleffect en functionele activiteiten.
Er werden ook grote behandeleffecten waargenomen op activiteitenniveau van patiënten, met een gemiddeld effect op de pijnintensiteit. Het effect op de zelfeffectiviteit (gemeten met de PSEQ-4) was alleen significant tijdens de follow-up en de effectgrootte was klein. Opvallend is dat de verbeteringen bij alle uitkomsten tijdens de follow-up gehandhaafd bleven of zelfs groter werden.
Conclusie
Uit het onderzoek van Kragting en collega’s komt naar voren dat psychologisch geïnformeerde fysiotherapie leidde tot significante verbeteringen in de algemene gezondheidstoestand, functionele activiteiten en pijnintensiteit bij patiënten met aspecifieke nekpijn met een middel of groot risicoprofiel . De effecten van de interventie bleven behouden of namen zelfs toe bij follow-up. Het aanpakken van irreële ziektepercepties speelde een rol in een positief behandeleffect.
Hoewel de onderzoeksopzet passend is bij het onderzoeksdoel en de meeste uitkomsten significant zijn, is dit volgens de onderzoekers het eerste verkennende onderzoek zonder controlegroep. Er is daarnaast geen vergelijking gemaakt met andere interventiemogelijkheden. Dit wil zeggen dat de gevonden verbanden veelbelovend zijn, maar dat meer onderzoek nodig is om het bewijs (evidence) van de interventie te versterken.
De uitkomsten van een SCED staan dichter bij de dagelijkse praktijk dan een gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek (RCT). De deelnemende fysiotherapeuten en de geïncludeerde patiënten zijn divers en beter te generaliseren naar de dagelijkse praktijk in vergelijking met de resultaten van een RCT-studie.
Literatuurlijst
1. Kragting M, Voogt L, Pool-Goudzwaard AL, Twisk JWR, Coppieters MW. The effectiveness of psychologically-informed physiotherapy for people with neck pain and the mediating role of illness perceptions: a replicated single-case experimental design study. Disability and Rehabilitation.1-14. doi:10.1080/09638288.2024.2442076
2. Kragting M, Pool-Goudzwaard AL, Coppieters MW, O’Sullivan PB, Voogt L. Illness perceptions in people with chronic and disabling non-specific neck pain seeking primary healthcare: a qualitative study. BMC Musculoskelet Disord. Feb 27 2024;25(1):179. doi:10.1186/s12891-024-07302-7
3. Bours MJL. Using mediators to understand effect modification and interaction. Journal of Clinical Epidemiology. 2023;163:117-121. doi:10.1016/j.jclinepi.2023.09.005
4. Smith JD. Single-case experimental designs: a systematic review of published research and current standards. Psychol Methods. Dec 2012;17(4):510-50. doi:10.1037/a0029312
