Fysiotherapie bij Tension-type headache
Tension-type headache is één van de meest voorkomende vormen van hoofdpijn. Mensen die kampen met Tension-type headache ervaren vaak een bilaterale hoofdpijn en het gevoel van een strakke band om het hoofd. Vaak leidt dit tot allerlei beperkingen op het vlak van persoonlijk en dagelijks functioneren[1]. Ondanks veelvuldig onderzoek bestaat er nog steeds veel onduidelijkheid over de oorzaak van Tension-type headache. Mogelijke verklaring voor het ontstaan en voortbestaan van dit type hoofdpijn lijkt ontregeling van het centrale zenuwstelsel en sensitistatie van centrale nocisensoren[2]. Naast medicamenteuze behandeling lijkt ook fysiotherapie mogelijk bij te kunnen dragen aan het verminderen van deze hoofdpijnklachten. Ondanks algemene adviezen om fysiotherapie te overwegen als behandeling bij Tension-type headache, is nog onduidelijk welke fysiotherapeutische interventie het meeste effectief blijkt. Jung en collega’s (2022) hebben verschillende fysiotherapeutische interventies vergeleken om te bepalen welke interventie het meest effectief is in de behandeling van mensen met Tension-type headache[3].
Doel van het onderzoek
In de systematic review en meta-analyse van Jung en collega’s (2022), effectiveness of physiotherapy interventions on headache intensity, frequency, duration and quality of life of patients with tension-type headache: A systematic review and network meta-analysis, is onderzocht wat het effect van verschillende fysiotherapeutische interventies is op de intensiteit, frequentie en duur van de pijnklachten als mede de kwaliteit van leven bij mensen met Tension-type headache. Men heeft hiervoor bestaand onderzoek verzameld en gekeken wat het effect van verschillende fysiotherapeutische interventies was in vergelijking met een controlegroep. Uiteindelijk zijn er twintig studies opgenomen in deze systematic review (waarvan vijftien in de meta-analyse). In het merendeel van deze studies is er gebruik gemaakt van fysiotherapeutische interventies als transcutaneous electrical nerve stimulation (TENS), mobilisaties, massage, dry needling, manuele therapie en cryotherapie. In alle studies mochten de proefpersonen naast de fysiotherapeutische behandeling gebruik maken van pijnmedicatie.
Effect van fysiotherapie op hoofdpijnintensiteit
Een eerste inkijkje in de gevonden studies laat zien dat er verschillende fysiotherapeutische interventies effectief lijken als het gaat om vermindering van de hoofdpijnklachten. In de meeste gevallen zijn er verschillende fysiotherapeutische interventies gecombineerd en vergeleken met een controlegroep waarin patiënten enkel pijnmedicatie en rust voorgeschreven kregen. Een combinatie van TENS en interventies als massage, warmte, cervicale tracties, rekoefeningen en advies over houding lijken het grootste effect te hebben op het verminderen van de (hoofd)pijnintensiteit. Ook wanneer TENS gecombineerd werd met dry needling, gecombineerd werd met manuele therapie en oefentherapie of gecombineerd werd met soft-tissue technieken (hands-on technieken om de spiertonus te verlagen) bleek dit effectiever om de pijnintensiteit te verminderen in vergelijking met enkel gebruik van pijnmedicatie en rust. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat er alleen is gekeken naar het effect op korte termijn (≤ 12 weken).
Effect van fysiotherapie op frequentie van hoofdpijn
Naast het effect van verschillende fysiotherapeutische interventies op de hoofdpijnintensiteit, is er ook gekeken naar het mogelijke effect op de frequentie van de hoofdpijnklachten. Frequentie wordt daarbij gerapporteerd als het gemiddelde aantal dagen hoofdpijn per maand (30 dagen). Een combinatie van manuele therapie (cervicale en thoracale mobilisaties), oefentherapie en houdingsadvies blijkt daarin het grootste effect te hebben op het verminderen van de hoofdpijnfrequentie. De inzet van soft-tissue technieken in combinatie met neurale mobilisatie, dry needling, triggerpoint therapie en manuele therapie gecombineerd met soft-tissue technieken blijken effectiever te zijn om de frequentie in hoofdpijndagen te verminderen in vergelijking met enkel rust en pijnmedicatie. Ook hierbij moet wel worden opgemerkt dat er alleen is gekeken naar het effect op korte termijn (≤ 12 weken).
Effect van fysiotherapie op duur hoofdpijnklachten en kwaliteit van leven
Daar waar de studie van Jung en collega’s (2022) aanvankelijk ook wilde kijken naar het effect van fysiotherapie op de duur van de hoofdpijnklachten en de ervaren kwaliteit van leven van patiënten, bleek dit niet mogelijk. Door grote verschillen tussen de opgenomen studies en beperkte kwaliteit, zijn deze twee uitkomstmaten niet meegenomen in de meta-analyse.
Conclusie en aanbevelingen
Vanuit het onderzoek van Jung en collega’s (2022) blijkt TENS in combinatie met een aantal hands-on behandeltechnieken als massage, warmte, rekoefeningen, cervicale tracties, rekoefeningen en advies over houding het meest effectief om de (hoofd)pijnintensiteit te verminderen bij mensen met Tension-type headache. Een combinatie van manuele therapie (cervicale en thoracale mobilisaties), oefentherapie en houdingsadvies lijkt het grootste effect te hebben op het verminderen van de hoofdpijnfrequentie. Opvallend daarbij is dat het inzetten van een enkelvoudige fysiotherapeutische interventie, bijvoorbeeld alleen manuele therapie, minder effectief lijkt dan een combinatie van verschillende fysiotherapeutische interventies. Daarbij lijken verschillende combinaties van fysiotherapeutische interventies in ieder geval effectiever te zijn in vergelijking met het nemen van alleen rust en pijnmedicatie. Echter zijn deze aanwijzingen er alleen op korte termijn, de effecten op lange termijn zijn nog onbekend. Fysiotherapie lijkt in ieder geval op korte termijn wat ondersteuning te kunnen bieden voor mensen met Tension-type headache. Daarbij is het uiteraard van belang om onszelf te realiseren dat er ook hier vaak sprake is van multifactoriële problematiek. Veel patiënte kampen naast Tension-type headache ook met andere fysieke en mentale klachten, welke van invloed kunnen zijn op het dagelijks functioneren. Naast het steuntje in de rug wat we kunnen bieden als het gaat om het (tijdelijk) verminderen van de hoofdpijnklachten, is het dus van belang om het gehele plaatje altijd voor ogen te houden.
[1]Fan X, Fu G, Wang L, Shen W, Zhang Y. A bibliometric analysis and visualization of tension-type headache. Front Neurol. 2022 Aug 31;13:980096. doi: 10.3389/fneur.2022.980096. PMID: 36119709; PMCID: PMC9471986. A bibliometric analysis and visualization of tension-type headache – PMC (nih.gov)
[2] Bendtsen L. Central and peripheral sensitization in tension-type headache. Curr Pain Headache Rep. 2003 Dec;7(6):460-5. doi: 10.1007/s11916-003-0062-9. PMID: 14604505. Central and peripheral sensitization in tension-type headache | SpringerLink
[3] Jung A, Eschke RC, Struss J, Taucher W, Luedtke K. Effectiveness of physiotherapy interventions on headache intensity, frequency, duration and quality of life of patients with tension-type headache. A systematic review and network meta-analysis. Cephalalgia. 2022 Aug;42(9):944-965. doi: 10.1177/03331024221082073. Epub 2022 Mar 2. PMID: 35236143. Effectiveness of physiotherapy interventions on headache intensity, frequency, duration and quality of life of patients with tension-type headache. A systematic review and network meta-analysis – Andres Jung, Robert-Christopher Eschke, Julia Struss, Wiebke Taucher, Kerstin Luedtke, 2022 (sagepub.com)
